Thủy triều đỏ là hiện tượng thiên nhiên ở biển khiến tôm, cua, cá và các sinh vật biển chết hàng loạt do sự bùng phát của tảo biển. Hiện tượng này làm cho nước biển đỏ rực lên, sau chuyển sang màu xanh thẫm và cuối cùng là màu đen ngòm.
| Thủy triều đỏ là hiện tượng đổi màu nước biển |
Thủy triều đỏ là hiện tượng gì?
Thủy triều đỏ là hiện tượng nước biển chuyển màu. Hiện tượng này làm cho nước biển màu đỏ, có khi màu xanh, màu xám hoặc như màu cám gạo…
Nguyên nhân của thủy triều đỏ là do tảo nở hoa. Quá trình nở hoa của tảo làm nước biển đổi màu và độc tố của tảo khiến cho vi khuẩn sinh sôi trên khối tảo, làm cạn kiệt ô xi tại khu vực xảy ra thủy triều đỏ.
Những hiện tượng bùng phát mật độ tảo gây hại cho môi trường được gọi chung là HAB ( harmful algal bloom ). Những hiện tượng nở hoa của tảo tại thủy vực nói chung ( hồ, sông suối, biển …) do nhiều loại khác nhau.
Chỉ khi nào mật độ cực cao ( hàng triệu cells/ ml ) mới làm thay đổi màu sắc nước do sắc tố của loài ưu thế gây ra ( từ xanh lục —>vàng nâu —> đỏ …).
Thủy triều đỏ có nguy hiểm không?
Thủy triều đỏ là hiện tượng khó dự báo trước và gây nguy hiểm với sinh vật biển. Trên thực tế, các khu vực xảy ra thủy triều đỏ đều khiến cua, cá chết la liệt, san hô chết bạc trắng; rong biển, cỏ biển cũng chết. Hầu hết sinh vật biển bị tiêu diệt. Những ngày sau đó mùi hôi thối bốc lên….
| Cá chết do thủy triều đỏ ở Hàn Quốc |
Năm 1985, nhà hóa học Koji Nakanishi tại Đại học Columbia đã đề xuất một chu trình sinh ra thủy triều đỏ, theo đó các phản ứng hóa học xảy ra theo từng bước, nhờ đó nhóm tảo dinoflagellates sinh ra thành phần độc tố chính trong thủy triều đỏ là brevetoxin cùng các độc tố khác. Theo các nhà khoa học, phản ứng ban đầu được kích hoạt bởi một enzyme và nước có thể là thành phần liên hệ trực tiếp với quá trình sinh ra độc tố hoặc đóng vai trò quan trọng do tảo dinoflagellates là một thực thể sống của biển.
Nhiều thành phần độc tố trong thủy triều đỏ bao gồm chuỗi mắt xích dài gồm 6 mạch vòng móc nối với nhau liên tiếp tạo thành những hợp chất cao phân tử và đều có khả năng gây tê liệt hệ thần kinh rất mạnh.
Hiện tượng thủy triều đỏ hay xảy ra ở đâu?
Hiện tượng thủy triều đỏ xảy ra ở các vùng biển có tảo. Ở Mỹ là nơi ghi nhận hiện tượng này bùng phát mạnh.
Đợt thủy triều đỏ bùng phát năm 2005 tại bang New England (Mỹ) đã giết chết 30 con lợn biển dọc theo bờ biển bang Florida trong mùa xuân và làm ngành công nghiệp chế biến sò của New England thiệt hại hàng triệu đô-la Mĩ.
Tại Việt Nam, hiện tượng này từng xảy ra ở Bình Thuận.
Vào trung tuần tháng 7/2002, người dân ở vùng biển Bình Thuận chắc hẳn không quên hiện tượng nước biển bỗng đỏ rực, sau chuyển sang xanh thẫm, rồi đen ngòm như nước cống. Cua, cá chết la liệt, san hô chết bạc trắng; rong biển, cỏ biển cũng chết. Hầu hết sinh vật biển bị tiêu diệt. Những ngày sau đó mùi hôi thối bốc lên…
| Thủy triều đỏ tại NinH Thuận |
Theo Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Lâm, cán bộ Viện Hải Dương học – Nha Trang, mầm mống của tảo có sẵn trong nước biển, nên có thể “nở hoa” bất cứ ở đâu khi gặp điều kiện thuận lợi, chẳng hạn như nhiệt độ tăng, việc trao đổi nước kém, hoặc điều kiện dinh dưỡng trong môi trường tăng, hay ô nhiễm môi trường biển… Hiện tượng “thủy triều đỏ” có liên quan chặt chẽ tới sự phú dưỡng của thủy vực.
Nguyên nhân thường liên quan đến các yếu tố môi trường như: nhiệt độ, độ mặn, hàm lượng muối dinh dưỡng cũng như các trường khí – thủy văn. Ngoài ra, các chất thải từ hoạt động của con người như nuôi trồng thủy sản thiếu quy hoạch, sự phát triển của các nhà máy chế biến thủy sản, hóa chất… cũng là một trong các nguyên nhân dẫn đến sự hình thành “thủy triều đỏ”.
Đến nay, các nhà khoa học đã xác nhận có khoảng trên 300 loài vi tảo đã hình thành sự nở hoa làm thay đổi màu nước. Trong đó có khoảng 1/4 loài (70 – 80 loài) gây hiện tượng nở hoa có khả năng sản sinh độc tố đang là mối đe dọa đến khu hệ động vật và thực vật tự nhiên ở nước, nghề nuôi trồng thủy sản và sức khỏe của con người.
Hiện nay, có 5 loại triệu chứng ngộ độc do tiêu thụ thực phẩm biển nhiễm độc tố tảo xảy ra với con người. Trong đó, đặc biệt dạng ngộ độc gây tê liệt cơ (PSP) có thể gây tử vong và dạng ngộ độc Ciguatera rất phổ biến trong vùng nhiệt đới. Kết quả nghiên cứu cho thấy, ở ven biển nước ta có khoảng 70 loài tảo có thể gây hại. Trong đó, hiện tượng nở hoa của loại tảo Phaeocystis globosa thường xảy ra ở vùng biển Bình Thuận và kéo dài khoảng trên dưới 1 tháng.
Thảm họa “thủy triều đỏ” ở Bình Thuận trung tuần tháng 7/2002 tạo thành vùng “thủy triều đỏ” rộng khoảng hơn 40km2, làm khoảng 90% sinh vật trong vùng triều, kể cả cá, tôm trong các lồng, bè bị tiêu diệt; môi trường bị ô nhiễm nặng, mấy tháng sau mới hồi phục. “Thủy triều đỏ” cũng đã khiến 82 người phải nhập viện do tắm biển, với các triệu chứng ngứa, phồng rộp vùng da nhạy cảm; nguyên nhân là một loài tảo xanh lam “nở hoa”, tiết độc tố vào nước biển.
Cần lưu ý, sự “nở hoa” của tảo xanh lam (vi khuẩn lam) còn xảy ra ở nhiều hồ chứa nước ngọt, đe dọa sức khỏe những người sử dụng nguồn nước này. Khu vực biển Bình Thuận là nơi có tần suất nở hoa của vi tảo cao nhất, hiện tượng này dường như xảy ra hàng năm vào khoảng tháng 3 đến tháng 8, khi nhiệt độ ấm lại và cường độ bức xạ cao nhất trong năm.
Cũng trong thời kỳ tháng 7 – 8, hiện tượng nước trồi tỏ ra mạnh nhất, nhiều nhà khoa học cho rằng hiện tượng nước trồi cũng có quan hệ mật thiết đến sự nở hoa của vi tảo. Đồng thời, nghề sản xuất giống thủy sản và nuôi lồng các loài tôm hùm, cá mú cũng thải ra môi trường một lượng dinh dưỡng đáng kể cũng là một điều kiện kích thích sự nở hoa. Hiện tượng “nở hoa nước” thường xảy ra trong các hồ nước ngọt và các ao nuôi thủy sản.
Xem clip về thủy triều đỏ ở Phan Thiết
