Từng là một hình ảnh phổ biến trên truyền hình những năm 90, nhưng giờ với sự phát triển của truyền hình kỹ thuật số cũng như các thiết bị hiển thị, những hình ảnh này chỉ còn là dĩ vãng.
Trong những năm 80 90, nếu bạn là người nghiện “lướt truyền hình”, đặc biệt là vào buổi đêm, có thể bạn sẽ rất hay gặp các hình ảnh này. Một loạt các ô, các mảng màu như được xếp ngẫu nhiên và gần như bất động, cùng với tiếng nhạc du dương xuất hiện trên tivi. Đôi khi đó sẽ là tiếng “u u u” nữa.
Có thể bạn cho rằng, đó chỉ là một hình ảnh vô nghĩa, nhưng thực ra đằng sau nó là cả câu chuyện của ngành truyền hình.
| Test card trên đài Hà Nội. |
Trong thời kỳ đầu của truyền hình vô tuyến, khi tín hiệu được truyền qua sóng hay còn gọi là tín hiệu analog, một trong những thách thức kỹ thuật của việc phát sóng truyền hình màu là làm thế nào để vừa truyền tải được màu sắc nhưng cũng tiết kiệm băng thông so với truyền hình đen trắng.
Do vậy, một giải pháp được Ủy ban hệ thống truyền hình quốc gia của Mỹ đưa ra là, thông tin về màu sắc sẽ được mã hóa riêng biệt so với thông tin về độ sáng (tín hiệu đen trắng) và làm giảm độ phân giải của thông tin màu để tiết kiệm băng thông. Tuy nhiên sự chênh lệch giữa độ phân giải của tivi và tín hiệu sóng truyền đến sẽ gây ra sự sai lệch về màu sắc trên các thiết bị đèn hình.
Do vậy, để hiệu chỉnh các sai lệch này, người ta sử dụng các thẻ kiểm tra.
Được gọi là các test card, hay còn gọi là thẻ thử nghiệm hoặc các mô hình thử nghiệm, đây là một cách kiểm tra tín hiệu truyền hình, điển hình vào những thời điểm khi máy phát sóng đang hoạt động nhưng không có chương trình nào được phát. Chúng được sử dụng kể từ khi truyền hình phát sóng lần đầu tiên, các thẻ thử nghiệm ban đầu là các thẻ vật lý đặt tại nơi máy quay truyền hình hướng vào để đo đạc, căn chỉnh giữa các máy quay và ghi hình.
| Test card nổi tiếng trên truyền hình đen trắng ở Mỹ với hình thổ dân Indian. |
Các thẻ thử nghiệm điển hình bao gồm một tập hợp các mô hình nhằm cho phép các camera truyền hình và các máy thu có thể điều chỉnh để hiển thị hình ảnh một cách chính xác (như các vạch màu SMPTE). Phần lớn các thẻ thử nghiệm hiện đại bao gồm một tập hợp các vạch màu, giúp tạo ra một mô hình đặc thù của các điểm tổng hợp màu trên vectorscope, cho phép các sắc độ và dải màu có thể được điều chỉnh một cách chính xác giữa băng ghi hình và tín hiệu nạp vào mạng lưới.
Các vạch màu chuẩn SMPTE và hàng loạt các thẻ kiểm tra khác, bao gồm tín hiệu analog của màu đen (dạng sóng phẳng ở 7,5 IRE – đơn vị đo tín hiệu video tổng hợp – theo các mức của chuẩn NTSC), màu trắng hoàn toàn (100 IRE) và dải màu “dưới màu đen” hay còn “đen hơn cả màu đen” (ở 0 IRE). Các màu này đại diện cho mức điện áp thấp nhất được phép để truyền tải tần số thấp trong các chương trình phát sóng theo chuẩn NTSC.
| Các dải màu SMPTE theo chuẩn NTSC. |
Do việc điều chỉnh các dải màu, độ sáng cũng như độ tương phản của màn hình thường phụ thuộc vào các giới hạn về sự cảm nhận các dải màu dưới màu đen, một máy thu tín hiệu analog có thể được điều chỉnh để cung cấp độ trung thực màu ấn tượng hơn.
Mặc dù từng là những hình ảnh mang tính biểu tượng cho truyền hình của thập niên 70 và 80 khi truyền hình màu bắt đầu trở nên phổ biến tuy nhiên, các thẻ kiểm tra giờ đây đã trở thành của hiếm. Chúng ít khi được bắt gặp bên ngoài các hãng phim truyền hình hay các cơ sở phân phối chương trình.
| Test card của đài VTV vào năm 2002. |
Trên thực tế, các bộ vi điều khiển trong truyền hình analog, các chuẩn giao tiếp của truyền hình kỹ thuật số cũng như sự phát triển của các loại màn hình không đèn hình như LCD, đã làm vai trò của các thẻ kiểm tra trong việc đo đạc và căn chỉnh màu trở nên không còn cần thiết nữa.
Ngoài ra, một yếu tố quan trọng khác làm cho hình ảnh của các thẻ kiểm tra này trở nên hiếm hoi hơn nữa là thời lượng của các chương trình phát sóng. Hiện tại, ở các nước phát triển như Anh hoặc Mỹ, sức ép về tài chính của các nhà phát sóng truyền hình thương mại buộc giờ phát sóng của các chương trình và các kênh truyền hình trả tiền lấp đầy 24 giờ mỗi ngày. Điều này cũng kéo theo các đài truyền hình phi thương mại cũng phải thích nghi với điều đó.
Việc thời lượng phát sóng được phủ kín như vậy cũng đồng nghĩa với việc không còn thời gian để các nhà phát sóng có thể hiển thị lại các hình ảnh thẻ kiểm tra như trước nữa. Dần dần những hình ảnh từng nổi tiếng một thời đó trở nên hiếm gặp hơn, và cuối cùng đã lùi dần vào dĩ vãng của lịch sử.
